Prostat, erkeklerde yaşla birlikte büyüyen bir salgı bezi olarak tanımlanıyor. Bu büyüme nedeniyle aşikâr yaşlardan sonra çeşitli idrar sorunları …
Prostat, erkeklerde yaşla birlikte büyüyen bir salgı bezi olarak tanımlanıyor. Bu büyüme nedeniyle aşikâr yaşlardan sonra çeşitli idrar sorunları ortaya çıkabiliyor. Bu sıkıntılar bazen âlâ huylu prostat büyümesine işaret ederken, bazen de prostat kanserinin habercisi olabiliyor. Memorial Bahçelievler Hastanesi Üroloji Bölümü’nden Prof. Dr. Yılmaz Aslan, “1-30 Eylül Prostat Kanseri Farkındalık Ayı” dolayısıyla prostat kanseri ve teşhis usulleri hakkında bilgi verdi.
İleri yaşta erkeklerin tamamında idrar sorunları görülüyor
Prostat, erkeklerde var olan bir salgı bezidir ve yaşla bir arada büyümektedir. Sık idrara çıkma, idrar yaparken zorlanma, çatallanma, mesaneyi tam boşaltamama hissi, idrar yaparken bekleme, idrarın sonunda damlama üzere bir takım idrar şikayetlerine neden olabilmektedir. 50 yaşın üzerinde neredeyse hastaların yüzde 20-30’unda, 60’lı yaşlarda yüzde 50’sinde ve 70-80’li yaşlarda yüzde 100’üne yakınında idrar sorunları görülebilmektedir. Prostatta hem düzgün huylu büyüme hem de kanser tıpkı anda olabilmektedir. Hasta idrar şikayetleriyle doktora başvurabilir. Lakin âlâ huylu büyüme nedeniyle yapılan testler sonucu prostat kanseri saptanabilir.
Hastalık hikayesine bağlı olarak farklı teşhis usulleri gerekebilir
Kanser için bahsedilen farkındalık şu şekilde özetlenebilir: Hasta idrar şikayetleriyle doktora başvurur, rutin incelemelerinde PSA yüksekliği saptanırsa bu hastada güzel huylu büyüme dışında kanser varlığının araştırılması gerekir. Teşhiste yalnızca PSA belirleyici değildir. Zira PSA üriner enfeksiyonlardan, yapılan teşebbüslerden yahut cinsel ilgiden etkilenebilmektedir. Bu nedenle yalnızca PSA’ya bakılarak hastanın bir teşebbüse olağan tutulması çok sağlıklı değildir. PSA pahası şahsa nazaran değişmektedir. 40 yaşında bir hastada 3.0 ng/ml PSA pahası yüksek olabilirken, 70 yaşında hastada 3.0 ng/ml PSA kıymeti olağan olabilir. Hasta bazında kıymetlendirme yapılması gerekmektedir. Hastanın muayene bulguları, şikayetleri ve aile hikayesi üzere hassas dengelerin hasta özelinde kişiselleştirilmesi değerlidir. Hastayı gereksiz tetkiklerden müdafaaya çalışırken, hayatı tehdit edecek sinsi bir hastalığı atlamamak gerekir. Gereksiz biyopsiden kaçınılması için üroloji uzmanlarının kullandığı bir takım yapay zeka uygulamaları ve algoritmalar vardır. Lakin hiçbiri tek başına kâfi olmamaktadır. Hasta için bireye özel bir kıymetlendirme yapılmalıdır.
Sadece muayene ile 100 hastanın 18’inde kanser saptanabiliyor
Prostat hastalıklarında makattan muayene çok değerlidir ve ihmal edilmemelidir. Zira PSA’sı olağan olan bir hastanın makattan muayenesinde kanser saptanabilir. Bu kanser makattan muayenede ele gelecek kadar ilerlemişse ciddiye alınmalı ve buna nazaran kıymetlendirme yapılmalıdır. Makattan muayene ekseriyetle hastaların çekindiği bir bahistir lakin hayati kıymet taşımaktadır. PSA ve makattan muayene ikisi birlikte kullanılan temel uygulamalardır. Makattan muayenenin hassaslığı yüzde 60’tır. Makattan muayene PSA’dan bağımsız olarak 100 hastanın 18’inde tek başına kanseri saptama özelliğine sahiptir. Ortalama 30 saniye süren, süratli, kolay ve maliyetsiz bir yoldur.
Bir erkeğin hayatı boyunca prostat kanserine yakalanma riski yüzde 17’dir!
PSA hududu olarak belirlenen çizgi çok besbelli değildir lakin 50 yaş üzeri bir yetişkin için hasta bazında 2.5- 3’ün üzeri yüksek kabul edilebilir. Fakat PSA 1’in altında da prostat kanseri olabilir. Burada kıymetli olan “hastanın hayatını tehdit edecek nitelikte olan” prostat kanserini saptamaktır. Buna “klinik kıymetli prostat kanseri” denmektedir. Parmakla muayenede ele geliyorsa, genelde klinik kıymetli prostat kanseridir. Bir erkek hayatı boyunca yüzde 17 oranında prostat kanserine yakalanma riskine sahiptir. Erkeklerin yüzde 3-4’ü de prostat kanserinden hayatını kaybetmektedir. Bununla birlikte yüzde 13-14’lük bir kısımda erkekler kanserle birlikte yaşayabilir ve kanser hayatını tehdit etmez. Lakin o yüzde 3-4’lük kısmın tespit edilmesi kıymet taşımaktadır.
Prostat kanseri risk taşımıyorsa hasta hayatını kanserle sürdürebilir
PSA yüksek çıkarsa Transrektal ultrasonografi ve Multiparametrik prostat MR üzere bir takım görüntüleme formüllerine gereksinim vardır. MR’da lezyon saptanırsa skorlamaya bakılır. PIRADS skoru 3 ve üzerinde olan bireylerde kanser olma ihtimali 60 iken, PIRADS 1-2’de olanlarda bu oran 30’dur. Bu nedenle multiparametrik prostat MR’da PIRADS 3, 4 ve 5 lezyon saptanır ise füzyon biyopsi önerilir. Hastanın PSA’sı yüksek lakin multiparametrik prostat MR’da lezyon saptanmamış ise standart biyopsi yapılmalıdır. Patoloji sonucuna nazaran hastada kanser yok ise, periyodik takiplere devam etmek kaydıyla hasta hayatına devam edebilir. Kanser varsa kişinin düşük, orta ve yüksek risk kümesinden hangisinde yer aldığına bakılır. Bu durum kişinin hayatını tehdit etmiyor ise rastgele bir tedaviye gerek kalmadan hasta takip edilir. Fakat orta ve yüksek risk taşıyorsa, hastanın öbür özellikleriyle bir arada algoritmalara bakılır ve tedavi şemalarından uygun olan seçilir.
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
