Dünya genelinde yaklaşık 2.8 milyon bireyde görülen Multipl Skleroz (MS), uzun süreçli bir hastalık olarak hakikat şekilde ele alınmadığında …
Dünya genelinde yaklaşık 2.8 milyon bireyde görülen Multipl Skleroz (MS), uzun süreçli bir hastalık olarak hakikat şekilde ele alınmadığında hayat kalitesini düşürebiliyor. MS kuşkusu olanların bir an evvel nöroloji uzmanına başvurması, hastalığın seyri için ehemmiyet taşırken; obezite, sigara kullanımı, geçirilmiş EBV enfeksiyonu, D vitamini eksikliği de risk faktörleri olarak öne çıkıyor. Bayanlarda, erkeklere nazaran daha fazla rastlanan MS, bilinenin tersine hamileliğe pürüz olmuyor. Memorial Şişli Hastanesi Nöroloji Bölümü’nden Prof. Dr. Burcu Altunrende, MS Farkındalık Haftası ve Dünya MS Günü hasebiyle MS hastalığı hakkında bilgi verdi.
MS merkezi hudut sisteminin (beyin ve omurilik) en sık görülen hastalıklarından biridir ve beyin, omurilik, beynin uzantısı olan göz sonu ile beyinciği etkilemektedir. Bunun nedeni, yanlış çalışan bağışıklık sisteminin kendi hudut sistemindeki dokulara ziyan vermesidir. Buradaki amaç, hududun kılıfı olan miyelin denilen yapının yanı sıra hudut tellerini de etkilemektedir. Böylece bu hasar merkezi hudut sisteminde dağınık bir şekilde farklı alanları etkilediğinden, hastalarda da çok farklı semptomlar görülebilmektedir. Teşhis ise çoğunlukla 20-40 yaş arasında konulmaktadır. MS bulaşıcı ya da anne- babadan çocuğa direkt kalıtsal olarak geçen bir hastalık değildir, ruhsal yahut psikiyatrik bir durum da değildir. Her vakit ilerleyici seyirli olmamaktadır.
Belirtiler 24 saatten fazla sürüyorsa…
MS ekseriyetle başlangıçta ataklarla kendisini aşikâr etmektedir. Bu ataklar başladığında birkaç günden 10 güne kadar sürmektedir. Ama MS bulguları pek çok hastalığın bulgularına benzediğinden pek çok kişi kendisinde MS olup olmadığını sorgulayabilmektedir. Bu belirtilerin kimileri şöyle sıralanabilir:
• El-kol-bacak ve gövdede uyuşukluk
• Kol ve bacakta güç kaybı
• Bulanık görme, görme kaybı, çift görme,
• İstikrar kaybı
• İdrar denetiminde meseleler
• El ve kollarda karıncalanma hissi
• Hafıza sıkıntıları
• Yorgunluk
Bu bulguların MS’ten kaynaklandığının söylenebilmesi için, 24 saat ve üzerinde sürmesi, ateş ve enfeksiyonun eşlik etmemesi ve MS için muayenede uyumlu bulguların eşlik etmesi gerekir. Atak bulgularının yerleşmesi inme yahut sara (epilepsi) hastalığında olduğu üzere ani bir şekilde olmaz. Ekseriyetle yakınmaların bir iki gün içinde yerleştiği görülmektedir. Belirtiler başlangıçta tabiatıyla düzelebilir ancak ataklar halinde gelirken, ilerleyen devirlerde ataklar kimi izler bırakmaya başlayabilir. Hastaların bir kısmında ise, bulgular atak olmaksızın başından itibaren yavaş ve sinsi ilerleyiş ile sürebilmektedir. Bu kümede en sık görülen yakınma giderek ilerleyen yürüme zahmeti biçimindedir.
Hudut hasarına nazaran semptom şiddeti de değişebiliyor
MS’in belirtileri çok çeşitlidir ve hudut hasarının ölçüsüne, hangi hudutların etkilendiğine bağlıdır. Bahsedilen belirtilerin tümü her hastada görülmez. Bu belirtiler farklı hastalarda farklı şekilde ortaya çıkar. Bazen duysal yakınmalar önemli fonksiyon kaybına yol açmadığından direkt doktora başvurulmayabilir ve teşhiste gecikme yaşanabilir. MS’in erken tanınıp, yakın takip edilmesi kıymet taşır. Belirtileri taşıyan şahısların en kısa vakitte bu mevzuda tecrübeli nöroloji uzmanlarına başvurması gerekir. Hikaye ve yakınmaların kıymetlendirilmesi, nörolojik muayene sonrasında kimi kan testleri, görüntüleme metotları ve beyin omurilik sıvısının incelenmesiyle teşhis konulmaktadır. MS’te ne kadar erken teşhis konulur ve tedaviye başlanırsa belirtilerin ileride kalıcı hale gelmesi ve engellilik önlenebilmektedir.
Bazen sessiz kalıyor bazen de şiddetleniyor
MS, bayanlarda erkeklere nazaran 2-3 kat daha sık görülür. Şimdi MS hastalığını büsbütün ortadan kaldırabilecek bir ilaç yoktur, fakat hastalığın seyrini çok faal şekilde yavaşlatabilen hatta durdurabilen tedaviler mevcuttur. MS’li birden fazla insan, tekrarlayan ve düzelen (Relapsing Remitting MS, RRMS-Ataklı düzelen Multiplskleroz) bir hastalık seyrine sahiptir. Günler yahut haftalar içinde gelişen, ekseriyetle kısmen ya da büsbütün düzelen yeni semptomlar yahut nüks devirleri yaşanır. Bu nüksleri, aylar hatta yıllar sürebilen sessiz hastalık remisyon devirleri takip eder. İlerleyen yıllarda hastalığın doğal seyri içinde yahut faal tedavi alınmadığında giderek belirtiler kalıcı hale gelebilir. Bu kere de hastalarda hareket ve yürümeyle ilgili sıkıntılar oluşabilir. Hastaların yalnızca bir kısmında da başından itibaren ilerleyici bir seyir meydana gelir.
D vitamini eksikliği MS için risk faktörü
– MS, rastgele bir yaşta çıkabilmekle birlikte sıklıkla 20-40 yaş arasında teşhis konulur.
– Ailede MS, hikayesi olanların MS gelişme riski daha yüksektir.
– Kimi enfeksiyonlar örneğin Epstein-Barr virüsü MS ile ilişkilendirilir.
– Asya, Afrika ve Kızılderili kökenlilerin MS’te en düşük riske sahip olduğu bilinir.
– Araştırmalara nazaran MS’li hastalarda D vitamini düzeyleri düşüktür. Daha az güneş ışığına maruz kalmak MS için risk faktörü olabilir.
– Tiroid, pernisiyöz anemi, sedef, tip 1 diyabet, inflamatuar bağırsak hastalığı üzere sıkıntılara sahip olanların MS ile akrşılaşma riski daha yüksektir.
MS tedavisi;
1- Atak tedavisi,
2- Atakları önleyici hastalık seyrini değiştiren tedaviler,
3- Belirtilere yönelik tedaviler olmak üzere 3 başlık olarak ele alınabilir.
Günümüzde giderek artan tedavi seçenekleri sayesinde erken ve aktif bir tedavi stratejisi ile hastalığın seyri durdurabilmektedir. Artık ataklı seyir görülen hastaların yanı sıra ilerleyici seyir gösteren hastalar için de onaylı tedavi seçeneği mevcuttur. O nedenle MS’in artık tedavi edilebilir bir hastalık olduğu bilinmelidir. Tedavi sürecinde hasta ve doktorun işbirliği içinde olması çok kıymetlidir. Kullanılan ilaçların aktifliği, beklenen yan tesirlerin takibi ve yanlışsız şekilde yönetilmesi, tedavilerin uygulanması için hastaların bu mevzuda tecrübeli tabipler ya da merkezler tarafından izlenmesi de büyük ehemmiyet taşır.
Hastalar sistemli takiple bebek sahibi olabiliyor
MS hastalarının bilinenin tersine hamilelik planlarını ertelemelerine gerek yoktur. MS hastaları rahatlıkla gebe kalabilir ve çocuklarını sağlıklı bir şekilde dünyaya getirebilir. MS hastalığının doğuma ve doğurganlığa mani bir hastalık olmadığı bilinmelidir. Hatta kimi hadiselerde hamilelik MS ataklarını yatıştırmaktadır. Hastaların gebelik planı olduğunda bunu tabibi ile paylaşıp sürecin planlanması ve gebelik periyodunda yakın takip ile sağlıklı bir bebek dünyaya getirmesi mümkündür.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
