Vegan Beslenme Çocuk Gelişimini Olumsuz Etkiler Mi

Çocukların vegan yetiştirilmesi konusu tüm dünyada olduğu üzere ülkemizde de insanları ikiye bölüyor. Vegan beslemek sağlık açısından gerçek mu? (Uzm. Dr. Sultan Kaba)

Besin alerjisi üzere tıbbi zorunluklar olmadığı sürece çok katı kısıtlamaların olduğu hiçbir yasaklı beslenme modelini desteklemiyorum. Vegan beslenmenin çocukluk çağında büyüme ve gelişme üzerine tesirlerinin uzun devirde inançlı olduğuna dair bilimsel deliller yok. Kaldı ki önermemiz için klasik beslenme modeline üstünlüğünün kanıtlanmış olması gerekir.

Vegan beslenmek çocukların okul gelişimini, uzunluk uzamasını vb. faktörleri etkileyebilir mi? (Uzm. Dr. Sultan Kaba)

Kesinlikle, etkileyebilir. Çocukluk çağının yetişkin devirden en değerli farklarından biri beden büyümesinin ve beyin gelişiminin süratli olmasıdır. Büyüme konusunda genetik, beslenme ve hormonların rolü çok büyük. Vegan beslenme formu bilhassa protein ve mikronutrientlerin eksikliği konusunda yüksek risklidir. Protein eksikliği direkt büyüme geriliğine yol açabileceği üzere, vitamin ve mineral eksikliklerinin de katkısıyla büyümede gerekli hormonların imalinde ve tesirinde de azalmaya yol açarak sağlıklı büyümeyi aksatabilir.

Vegan beslenen bir çocuğun gelişimi ülkü uzunluk kilo eğrisinin altında kalıyorsa kâfi beslenmiyor diyebilir miyiz? Bu durumda vegan beslenmeyi kesmek gerekir mi? (Uzm. Dr. Sultan Kaba)

Beslenme yetersizlikleri büyüme geriliği olan çocuklarda en sık karşılaştığımız nedenlerden biri. Öncelikle vegan beslenme bir hayat biçimi. Karşımızda bir çocuk olduğunu düşünürsek anne babaların çocuk ismine, hem uygulamada zorluklar taşıyan, hem de çocuğun beden sıhhati üzerine olumsuz sonuçları olabilecek bir hayat biçimine karar vermelerini yanlışsız bulmuyorum.

Ancak tekrar de bu mevzuda ısrar kelam konusu ise, vegan beslenme biçimini benimseyen ailelerin çocuklarının sağlık denetimlerinin daha sıkı bir şekilde yapılması gerekir. Vegan beslenen çocuklarda kalsiyum, B12, çinko ve demir eksikliği riskleri artmıştır. Bu desteklerin ilaç halinde daima alınması gerekir ki, hiç pratik değil. Biz yetişkinler için de ilaç ahengi en büyük zorluklardan biri iken çocukların daima ilaç kullanmaya ahenk sağlamaları hiç inandırıcı değil. Evet, vegan beslenmeyi kesmek gerekebilir.

Mesela çocuk inek sütü yerine yalnızca badem, soya, yulaf vs sütü tükettiğinde kâfi kalsiyumu almış olur mu ya da gerekli kalsiyumu alması için vilayetle de inek sütü, peyniri, yoğurdu mu tüketmesi gerekir? (Uzm. Dr. Sultan Kaba)

Özellikle de kalsiyum konusu çok kıymetli. Bitki bazlı sütlerde kalsiyum yok denecek seviyede. Kalsiyum beyin gelişimi, kemik sağlamlığı, büyüme konusunda çok gerekli. Katiyen hayvansal kaynaklara muhtaçlık var. Yumurta, balık, et ve süt eserlerinin yerini hiçbir bitkisel kaynak alamaz.

Ancak süt ya da yoğurt ya da peynir konusunda üçünden biri arasında tercih yapılabilir. Çocukluk çağında 3 yaştan ergenlik devrine kadar ortalama 600 mg/gün üzere kalsiyuma ihtiyaç duyulur. Ergenlikte bu muhtaçlık iki katına çıkar. Kâfi kalsiyum alımı için günde 2-3 porsiyon süt eseri tüketilmelidir. (Bir bardak süt ve yoğurtta 300 mg, bir kibrit kutusu peynirde 200 mg kalsiyum vardır)

Çocukların şimdi kendi tercihlerini yapamayacak yaşlarda vegan ya da et yiyen diye ayrılması yanlışsız mu? (Uzm. Dr. Sultan Kaba)

Ben yanlış buluyorum. Klasik beslenme formuna üstün olduğu kanıtlanmamış ve yasaklardan oluşan bir beslenme biçimi, bilhassa çocukların yasaklara karşı çok direnç gösterip tam aksisi davranışları göstermeye eğilimli olduklarını düşünürsek, kişilik gelişimlerini de etkileyebilir.

Ergenlik devrinden sonra çocuk kendi isterse bu türlü bir tercih yapacaktır. Çocukluk periyodunda yönlendirme yapmaktan kaçınılmalıdır.

Ebeveynlerinin beslenme biçimi hem çocukluk periyodunda hem de çocuk yetişkin olduğunda besin tercihleri üzerinde tesirli olmaktadır. Bu açıdan da çocuk büyüyünce hayvansal eserler tüketmeyi yanlışsız bulsa bile, çocukluk periyodunda ailede uygulanan vegan beslenme tavrından ötürü, damak tadı gelişmemiş olmadığı için hayvansal besinleri yiyemeyebilir.

Okul çağı çocuklarının beslenmelerindeki meselelerin nedeni ne olabilir? (Dyt. İrem Aksoy)

Çocukların okula gitmeleri için güne erken başlamaları sabah kahvaltısı yapmalarını güçleştirebilir hatta kahvaltı yapmadan güne başlamalarına sebep olabilir. Okulda kalma müddetlerinin uzun olmasıyla birlikte çocuklar uzun saatler aç kalabilir. Okulda sağlıklı besinlere ulaşmaları sıkıntı olabilir. Okula yeni başlayan çocuk mesken dışında ve ailesinden başka olarak kendi başına beslenmeye alışkın olmayabilir. Fizikî olarak çok hareketli olabilir ve besinlerden aldığı güç kâfi gelmeyebilir. Bu durumlar göz önünde bulundurularak gelişim ve büyümenin hayati değer taşıdığı okul çağı çocuklarının beslenmesi itinayla takip edilmelidir. Çocuklarının sıhhatini ve akademik muvaffakiyetini önemseyen tüm ailelerin beslenme açısından dikkat etmeleri gerekenler aşağıdaki üzeredir.

Öğrenme çağında olan çocuğa, beslenme ve sıhhatle ilgili temel bilgileri birinci olarak ailenin ve daha sonra ise okulda öğretmenlerinin vermesi gerekmektedir. Ayrıyeten çocuğa beslenmesi için vakit ayarlaması yapması, öğün atlamaması ve kendi beslenmesi hakkında sorumluluk alması gerektiği öğretilmelidir. Uzun mühlet açlık yaşayan çocuklarda dikkat dağınıklığı, öğrenme zahmeti ve bedensel güçsüzlük üzere problemlerle karşı karşıya kalınabilir.

Okulda ya da konutta ailesi-öğretmenleri tarafından çocuğun günlük alması gereken güç ve besin ögeleri ayarlanıp kâfi bir şekilde tüketilmesi sağlanmalıdır. Ek olarak hem okulda hem de meskende besinlerin faydalarından bahsedilmeli ve çocuğa sağlıklı beslenme alışkanlığı edinmesinde yardımcı olunmalıdır.

Bütün gece besin alımı olmadan aç kalan bedenin, sabah kahvaltısına gereksinimi vardır. Güne istediği bir kahvaltı seçimiyle başlamalıdır; peynirli tost, meyveli yoğurt-süt yahut ballı süt üzere. Sabah kahvaltısını atlayan çocuklar akademik olarak daha başarısız olabilir.

Çocukların beslenme alışkanlığı diş sıhhati için de kıymetlidir. Daha az şekerli ve kolay karbonhidratlı besinler, daha çok süt eserleri tüketmesi önerilmelidir. Gazoz üzere asitli ve şekerli içecekler, bisküvi üzere paketlenmiş ve işlenmiş besinlerden uzak durmaları gerektiği öğretilmelidir.

Ana öğünlere ek olarak orta öğünler planlanmalı hasebiyle çocuğun açlık mühleti ve kan şekeri istikrarı denetim altına alınmalıdır. Orta öğünlerde paketlenmiş ve sıhhatsiz besinler yerine kuruyemişler, taze ve kuru meyveler, süt, yoğurt, ayran yahut konut imali kek, börekler üzere sağlıklı atıştırmalıklar planlanmalıdır.

Okullarda tükettikleri yemeklerin kâfi ve istikrarlı olmalarının yanında yemeklerin pak ve sağlıklı şekilde hazırlanmış olmasına dikkat edilmelidir. Günümüzde çocuklar hem okulda hem de dışarda arkadaş ve aileleriyle birlikte süratli yemek sistemine yönelmektedirler. Bunların birçok beslenme açısından uygun değildir ve çocukların porsiyon denetimi sağlamalarını olumsuz etkileyebilmektedir. Okul çağı çocuklarının beslenmelerinde bulunan besin kümeleri açısından kıymetlendirme yapıldığında, tahıla dayalı olduğu, hazır meyve suyu, şeker, bisküvi, poğaça, cips üzere sıhhatsiz besinlerin fazlaca yer aldığı gözlemlenebilir. Bu nedenle beslenme çantalarının hazırlanması ya da okulda ulaşabilecekleri besinler konusunda anne ve sınıf öğretmenleri bilinçlendirilmeli, mevzuya hâkim beslenme uzmanlarından takviye alınmalıdır.

Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı