Elektrik yüzde 20 ile 50 arası zamlandı, yükün üreticiye yüklenmesi enflasyonu yükseltecek

Elektrik tedarikçisini değiştirmemiş ya da değiştirip de vazgeçmiş tüketiciler için uygulanacak son kaynak tedarik fiyatını belirleyen ulusal elektrik tarifeleri açıklandı. Güç Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafından alınan karara nazaran, elektrik tarifeleri meskenler için yüzde 20, iş yerleri için yüzde 30 ve endüstriciler için yüzde 50 zamlandı. Olağan şartlarda her çeyrek başında açıklanan elektrik fiyatları bu yıl ikinci sefer klasikleşmiş artırım devrinin dışında gerçekleşti. Karşılaştırma sitesi encazip.com tarafından yapılan tahlile nazaran bu, gecikmiş Temmuz artırımı olarak da değerlendirilebilirken üçüncü çeyrek devrin başlangıcı olan Ekim ayında yapılacak ek bir artırımın da öncüsü olabilir.

500 TL’lik fatura 1420 TL oldu

Yapılan son artırımla birlikte güç bedeli üzerinde yılbaşından itibaren meskenlere yüzde 184, iş yerlerine yüzde 266 ve endüstriye yüzde 407’lik bir artırım yapılmış oldu. Son artırımla birlikte 2021 yılının Aralık ayında 500 TL elektrik faturası ödeyen bir konut tüketicisi Eylül ayında 1420 TL ödeyecekken tıpkı periyotta 2000 TL ödeyen bir iş yeri tüketicisinin faturası Eylül ayında 7310 TL gelecek. Vergiler dahil fiyatlara nazaran Eylül ayında tüketiciler kWh başına meskenlerde düşük tüketimde 1,73 TL ve yüksek tüketimde 2.60 TL, iş yerlerinde düşük tüketimde 3,34 TL ve yüksek tüketimde 4,45 TL ödeyecek.

Zamlar tekrar üreticinin sırtında, bunun üretici enflasyonuna yansıması olumsuz olacak

Yapılan son elektrik artırımı yüksek elektrik maliyetlerinden kaynaklanıyor olsa da elektrik piyasa ya da üretim maliyeti tarafında, elektriğin hangi gayeyle kullanıldığına nazaran bir maliyet değişikliği olmuyor ve tüm abone kümeleri için benzeri maliyetler oluşuyor. 2018 yılından beri gereksinim duyulan artırımın bu ay da endüstrici ve esnafa yansıtıldığı görüldü. 1 Eylül’den geçerli tarifelere nazaran güç ünite fiyatları sanayi kümesinde 4,06 TL, iş yeri kümesinde yüksek kademede 3,27 TL, konutlarda ise yüksek kademede 1,98 TL oldu. Bu birinci bakışta bilhassa dar gelirli hane halkının menfaatine üzere görünse de gerçekte durum bundan çok farklı. Çünkü esnaf ve üreticiye yüklenen elektrik maliyetleri çarpan tesiriyle tüm eser ve hizmetlerin maliyetini artırıyor, hane halkı meskende ucuz elektrik kullandığını düşünürken aslında elektrikteki maliyet farkını son tüketici eserlerinin fiyatına yansıyan artışta ödemiş oluyor. Üretimde en değerli girdi maliyetinin güç maliyeti olduğu göz önünde bulundurulduğunda tüm eserlerin fiyatının artması direkt olarak enflasyonu artırıyor ve tüketici maliyet bazlı bir elektrik faturasında ödeyeceği meblağdan çok daha fazlasını market alışverişinde yahut başka eser ve hizmet satın almalarında ödemiş oluyor. 2018 yılından günümüze enflasyon bilgilerine bakıldığında bu durum bilgilerle doğrulanırken sanayi elektriğindeki bu yüksek artışın önümüzdeki ayın enflasyon bilgilerine önemli ölçüde yansımasına kesin gözüyle bakılıyor.

Elektrik maliyetleri rekor üstüne rekor kırıyor

Elektrik artırımlarının gerisindeki en büyük neden çok yükselen elektrik maliyetleri oldu. 2021 yılının aralık ayında kWh başına 1 TL olan elektrik maliyeti, bu yıl ağustos ayında yüzde 206’lık artışla 3,06 TL düzeyine yükseldi. Bu maliyet 2018 yılı ağustos ayı ile kıyaslandığında ise yüzde 913’lük rekor bir artış olduğu görünüyor. Çoğunluğu doğalgaz ve ithal kömür üzere yabancı kaynaklara bağlı olan elektrik üretimi, kurdaki artış ve global güç krizlerinden önemli manada etkilenmiş durumda. Eylül ayı için ise piyasadaki elektrik maliyeti beklentisi kWh başına 3,5 TL’nin üzerinde. Ağustos ayı için maliyetler bu haldeyken tüketici tarafında güç bedelleri kWh başına konutlarda düşük kademede 1,21 TL ve yüksek kademede 1,98 TL, iş yeri düşük kademede 2,37 TL ve yüksek kademede 3,27 TL düzeyinde kaldı. Tüketimin değerli bir çoğunluğunun ünite fiyatının güç maliyetlerinden düşük olması önümüzdeki aylarda tüketici elektrik fiyatlarında yeni artırımların gündemde olacağının işaretini veriyor.

Elektrik üretimi maksatlı doğal gaz fiyatı yüzde 50 arttı, bunun tüketiciye yansıması kaçınılmaz

Öte yandan BOTAŞ tarafından açıklanan elektrik üretimi emelli doğal gaz tarifesine de 1 Eylül’den geçerli olmak üzere yüzde 50’lik bir artırım yapıldı. Elektrik üretiminin değerli bir çoğunluğunun doğal gaz kaynaklı santrallerden karşılanıyor olması nedeniyle bu artırım elektrik maliyetlerini direkt olarak artıracak ve tüketici elektrik fiyatlarına Ekim ayında önemli bir artırım baskısı oluşacak. BOTAŞ’ın son yaptığı yüzde 50’lik artırım ile 2022 yılı içinde elektrik üretim gayeli doğal gaz fiyatında toplamda yüzde 330’luk artırım yapılmış oldu. Bilhassa kış aylarında gerek doğal gaz talebinin artışı gerekse de doğal gaz kaynaklı santrallerin toplam üretimdeki hissesinin artması ile yıl sonuna kadar tüketicilere tesir edecek en az 1-2 artırımın daha yapılmasına kesin gözüyle bakılıyor.

Tüm dünyanın bilakis fosil kaynakların desteklenmesinin orta vadede sonucu olumsuz olacak

Elektrik artırımlarını ve elektrik piyasasındaki gelişmeleri pahalandıran encazip.com kurucusu ve güç ekonomisti Çağada Kırım, orta vadede ülkemizi bekleyen tehlikeleri de anlattı. Rusya Ukrayna krizi ile pandemi sonrası talep artışının global güç fiyatlarını önemli ölçüde artırdığının altını çizen Kırım, kelamlarına şu şekilde devam etti: “Küresel güç fiyatlarının önemli manada arttığı bir gerçek fakat ülkemizdeki maliyetlerin bu kadar artmasının en değerli sebebi döviz kurlarındaki artış. Amerikan doları kuru 2021 yılı düzeyinde yani 8-9 TL civarında kalsaydı biz bu global krizden ortalama yüzde 60 oranında daha az etkilenirdik. Çünkü geçen yıla nazaran dolar bazında elektrik maliyet artışı yüzde 200 düzeylerinde. Bir öteki taraftan Güç Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) elektrik maliyetlerindeki süratli artışın önüne geçmek için kimi tedbirler alıyor. EPDK’nin aldığı tedbirler tahminen kısa müddette elektrik maliyet artışlarını durdurabilir lakin bu tedbirlerin doping üzere olduğunu, dopingin tesiri geçer geçmez çok daha makûs sonuçlar doğuracağını düşünüyorum. Kararlar alınırken kesinlikle yerli ve yenilenebilir kaynaklar öncelenmeli ve yatırımcılar bu tarafa yönlendirilmeli. Ne yazık ki şu anda tüm dünyanın tersine bizde fosil kaynaklar destekleniyor, buna ek olarak alınan kararlar yerli, ucuz ve yenilenebilir güce yatırım yapacak yatırımcıyı kaçırıyor. Tüm bunlar yerine derhal tam hür piyasa şartlarına geçilmeli, maliyetlerin endüstrici üzerine yüklenmesi uygulanmasından vazgeçilmeli ve yerli kaynalar desteklenmelidir. Lakin bu şekilde orta vadede ucuz elektrik faturalarından bahsedebiliriz.