Uyurgezerliğe Yol Açan 8 Neden

Uyku kalitesinin bozulması pek çok sağlık sorununa neden olabiliyor. Uyku bozukluğu nedeniyle ‘uyurgezer’ olarak isimlendirilen şahıslar uyku halindeyken yataklarından kalkarak yürüyebiliyor, konuşabiliyor ve araçlarını kullanarak meskenlerinden uzak noktalara gidebiliyor. Uyurgezerliğin (somnambulizm) tedavi edilebilmesi için altta yatan his durum sorunları ile uyku bozukluğunun nedeninin belirlenmesi gerekiyor. Memorial Kayseri Hastanesi Nöroloji Bölümü’nden Prof. Dr. Nergiz Hüseyinoğlu, uyurgezerlik hakkında bilgi verdi.

Uyurgezerliğin nedeni uyku bozukluğu

Uyurgezerlik, uyku halindeyken ayağa kalkıp etrafta dolaşma manasına gelmektedir. Çocuklarda yetişkinlere nazaran daha yaygın olan uyurgezerlik, ekseriyetle gençlik yıllarında tabiatıyla geçmektedir. Birtakım insanlarda ortaya çıkan uyurgezerlik durumu ise çoklukla önemli bir sorunun işareti değildir ve tedavi gerektirmez. Bununla birlikte, tekrarlayan uyurgezerlik altta yatan bir uyku bozukluğunu işaret edebilir. Yetişkinlerde uykuda yürümek öbür uyku bozukluklarıyla birlikte farklı hastalıkların ortaya çıkış biçimi olabilmektedir. Uyurgezerlik ekseriyetle gecenin erken saatlerinde, uykuya daldıktan 1 ila 2 saat sonra ortaya çıkmaktadır. Gündüz vakti kısa şekerleme sırasında ekseriyetle görülmez. Uyurgezerlik genelde birkaç dakika sürer, nadiren daha uzun da sürebilir.

Uyurgezerler kazara kendilerine ziyan verebiliyor

Uyurgezerlik durumu sırasında kişi yatakta oturup gözlerini açabilir, yataktan kalkıp etrafta yürüyebilir, etraftakilere karşılık vermeyebilir ya da bağlantı kurmayabilir. Hastayı uyandırma eforları karşılıksız kalır, uyurgezer uyanmakta zorlanabilir. Uyandıktan sonra kısa bir müddet için şaşkınlık yahut baş karışıklığı yaşayabilir. Kimi hastalarda olay sırasında çok karmaşık davranışlar gözlenmektedir. Mesela giyinmek, konuşmak yahut yemek yemek üzere rutin aktiviteler yapabilir. Kimi hadiseler merdivenden düşerek yahut camdan atlayarak kendini yaralayabilir, meskenden çıkabilir, otomobil kullanabilir, farkında olmadan cinsel aktivitede bile bulunabilir. Uyurgezerler uyandıktan çabucak sonra agresif davranışlar sergileyebilirler. Uyurgezerlik, ruh halinde yaşanan çeşitli duygusal dalgalanmalar sonrasında yaşanmakta ve bireyler sabah olayı ekseriyetle hatırlayamamaktadır.

Uyurgezerliğin 8 nedeni

1. Uyku hastalıklarında uzman olan tabipler, uyurgezerliğin olağanda derin uyku evresindeyken ve uyku devam ederken fizikî aktiviteyi tetikleyecek şekilde kısmen uyanıklıkta gerçekleştiğini tabir etmektedir. Çeşitli faktörler, bu cins kısmi uyanmanın meydana gelme mümkünlüğünü tesirler. Bunlar, çoklukla genetik ve aile hikayesi olan bireyler olabilir.
2. Yapılan araştırmalarda, birtakım insanların genetik olarak uyurgezerliğe yatkın olduğu belirlenmiştir. Lakin ebeveynlerinde uyurgezerlik hikayesi olmayan çocukların yaklaşık 22’sinde uyurgezerlik olabilmektedir. Buna karşılık, ebeveynlerinden birinin uyurgezerlik hikayesi varsa çocukların 47’si uyurgezer ve her iki ebeveynin de uyurgezerlik hikayesi varsa çocukların 61’i uyurgezer olabilir.
3. Uyurgezerliğin öteki bir yaygın sebebi ise uyku yoksunluğudur. Uyku yoksunluğu devrinden sonra yaşanan uzun vadeli derin uyku sırasında uyurgezerlik ortaya çıkabilmektedir.
4. Bunun dışında, akşamları alkol almak kişinin uyku evrelerinde dengesizliğe yol açabilmekte ve riski artırabilmektedir.
5. Çocuklarda yüksek ateşin uyurgezerliği daha muhtemel hale getirdiği bulunmuştur. Ateşi olan çocuklarda gece boyunca artan sayıda hastalık kaynaklı beyin disfonksiyonu ile alakalı olabilir.
6. Beyin iltihabı (ensefalit) dahil olmak üzere beyni etkileyen tüm hastalıklar, uyurgezerlik için bir tetikleyici olabilir.
7. Obstrüktif uyku apnesi (OUA) hava yolunun tıkandığı ve uyku sırasında nefeste kısa kesintilere neden olduğu bir uyku bozukluğudur. Gecede onlarca kere meydana gelen bu nefes kesintileri ve kanda oksijen yetersizliği beynin fonksiyonunu bozarak, uyurgezerliğe neden olabilir.
8. Huzursuz bacak sendromu, istirahat halindeyken bilhassa bacaklarda huzursuzluk hissi ve hareket ettirme isteği ile karakterize olan bir uyku bozukluğudur. Gece uyanmaları bir kişinin uyurgezerlik devrine girmesine neden olur.
9. Çeşitli gerilim kaynakları bölünmüş uykuya neden olarak, uyurgezerlik eğilimini artırabilir.

Nedene yönelik tedavi yapılmalı

Uyurgezerlik tedavisi hastanın yaşına, belirtilerin sıklıkta meydana geldiğine ve ruh hali değişikliklerinin yani epizodların ne kadar tehlikeli yahut yıkıcı olduğuna bağlıdır. Çocuklar ve yetişkinler için en uygun davranış, bu durum ile ilgili telaşlarını tabipleri ile paylaşarak en mümkün nedeni bulmak ve bireye özel bir tedavi planı oluşturulmasına yardımcı olmaktır. Birçok durumda, uyurgezerlik nadiren ortaya çıktığı için etkin bir tedavi gerektirmez. Epizodlar ekseriyetle yaşla birlikte daha az sıklıkta olur, bu nedenle birtakım beşerler için uyurgezerlik rastgele bir özel terapi ile kendi kendine çözülür. Uyurgezerliği ele almak için adımlar atmak gerektiğinde, bir tedavi planına dahil edilebilecek birkaç yaklaşım vardır. Bunlardan en kıymetlisi, güvenlik risklerini en aza indirgemek yahut ortadan kaldırmaktır. Güvenlik risklerini azaltmanın kimi yolları şunlardır;

• Keskin eşyaları yahut silahları kilitli ve erişilemeyecek bir yerde tutmak,
• Hastanın ayağının takılabileceği halıları yerden kaldırmak yahut sabitlemek
• Kapıları ve pencereleri kapatmak ve kilitlemek. Gerekirse kapı alarmları yahut kişi yataktan kalktığında açılan yatak alarmı kullanılabilir.

Bunun dışında, altta yatan nedenlerin tespiti ve tedavisi çok değerlidir. Bir kişinin uyurgezerliği obstrüktif uyku apne sendromu (OSA) yahut huzursuz bacak sendromu üzere altta yatan bir bozukluğa bağlıysa, bu durumu tedavi etmek uyurgezerliği çözebilir.

Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı