Türkiye için yeni bir iktisadi kalkınma atağı olacağı belirtilen “mega sanayi bölgeleri”nin yer seçim kararlarını inceleyen TEMA Vakfı …
Türkiye için yeni bir iktisadi kalkınma atağı olacağı belirtilen “mega sanayi bölgeleri”nin yer seçim kararlarını inceleyen TEMA Vakfı, projelerin Türkiye’nin sahip olduğu eşsiz ekosistem alanlarını koruyacak bir kurgu içinde gözetilmeden, kıymetli tabiat alanlarına telafi edilemeyecek ziyanlar verilmesine yol açılacak şekilde planlandığını belirtti. Anlık olarak alınan yatırım kararlarının Türkiye için geri dönüşü mümkün olmayan ziyanlar doğuracağını paylaşan Vakıf, ekolojik pahalarla çelişen, biyolojik çeşitlilik ve doğal varlıklar üzerinde tehdit oluşturan bir kalkınma atılımının sürdürülebilir olmadığını vurguladı.
Yerli ve yabancı yatırımların yer alacağı, yüksek ve orta yüksek teknolojili eserlerin üretilmesinin planlandığı belirtilen “mega sanayi bölgeleri” birinci defa 2018 yılında kamuoyuna duyurulmuştu. Türkiye’nin 4 kıymetli bölgesinde üretimine başlanan sanayi bölgeleri; kamu yerlerinin tahsisi, çeşitli vergi/harç indirimleri ve muafiyetleri, altyapı takviyesi, hızlandırılmış ve kolaylaştırılmış müsaade, onay ve ruhsatlandırma süreçleriyle var olan ekolojik bedellere vereceği geri dönüşü mümkün olmayan ziyanlar dikkate alınmadan geliştirilmeye başlandı. Projelerin yer seçim kararlarını inceleyen TEMA Vakfı, kelam konusu yatırım kararlarının Türkiye’ye ekonomik yarardan çok ekolojik yıkım getireceğini belirtti.
Projelendirme süreçleri devam eden, Zonguldak, Trabzon, Sakarya ve Adana vilayetlerinde bulunan mega sanayi bölgeleri Türkiye’nin 4 değerli kıyı bölgesindeki ekosistemi ve ilişkili başka kıymetli tabiat alanlarını yok edecek şekilde geliştirildiğini söz eden TEMA Vakfı İdare Konseyi Lideri DenizAtaç; “Ülkemizde korunması kritik ehemmiyette olan tabiat alanları üzerinde alınan tüm bu yatırım kararları Kalkınma Planı, Mekansal Strateji Planı, Bölge Planı, Bütünleşik Kıyı Alanları Planı, Etraf Tertibi Planı üzere bütüncül planlama yaklaşımlarından farklı olarak alınmış kararlardır. Münasebetiyle yapılacakları bölgeye olumsuz tesirleri hiçbir bütüncül planlama ve kümülatif çevresel kıymetlendirme süreçlerinden geçirilmemiştir. Sanayi yatırımının yapıldığı bu bölgeler gereğince planlama yapılmaksızın ve tabiata tesirleri dikkate alınmaksızın kurgulanmış çekim merkezleri haline gelecektir” dedi.
Ülke genelinde alınan yatırım kararlarının coğrafik manada akılcı bir biçimde olması gerektiğini de vurgulayan Ataç; “Flora ve fauna bakımından bu kadar kıymetli olan kıyı bölgelerinde yapı yoğunluğu,
kirlilik yükü ve afet riskleri engellenmelidir. Bugün yaşadığımız iklim krizi, iktisadi kriz ve toplumsal adalet sıkıntılarının birlikte tahlili için ekonomik gereksinimlerle birlikte ekosistem üzerindeki geri dönüşü olmayan ve gelecekte çok daha ağır ekonomik ve toplumsal sonuçlara sebebiyet verebilecek tesirlerin hesaba katılması gereklidir. Bunun için daha fazla gecikmeden sürdürülebilir bir iktisadi gelişim siyasetine ve bu siyasetin bir sonucu olarak planlı ve tabiata saygılı bir mekansal planlamaya muhtaçlık vardır” dedi.
Önemli boyutlarda kirletici özellikleri bulunan mega sanayi bölgeleri Türkiye’nin değerli kıyı ekosistem alanları üzerinde planlandı
Kara ve suyun kesişim bölgelerinde, farklı jeolojik yapılara, coğrafik katmanlara ve tabiat olaylarına nazaran çeşitlilik gösteren kıyı ekosistemleri bulunmaktadır. Kıyı ekosistemlerinde bütünlüklü bir biçimde bir ortada yer alan kumullar, kayalıklar, kıyı bataklıkları, sazlıklar, orman alanları, tarım alanları ve sair doğal varlıklar, güçlü bir biyolojik çeşitliliğe mesken sahipliği yapmaktadır. Tıpkı vakitte dünya nüfusunun üçte birinden fazlası, gezegenin toplam kara alanının 4′ ünden biraz fazlasını oluşturan kıyı bölgelerinde yaşamaktadır. Hasebiyle kıyı ekosistemi açısından kıymetli tabiat alanları üzerindeki insan tesiri, başka ekosistem alanlarına nazaran çok daha yoğun yaşanmaktadır. Tüm bu nedenlerle bu alanlarda koruma-faydalanma istikrarı açısından çok özel bir uğraş gerekmektedir.
Umut Yeşertiyoruz! TEMA Vakfı
Editöre Not:
Mega Sanayi Bölgelerinin Yapılacağı Kıyıların Ekolojik Bedelleri
1. Filyos Sanayi Bölgesi: Batı Karadeniz Bölgesi’nde, Zonguldak ili Çaycuma ilçe sonları içerisinde yer alan Filyos, koyları, kumsalları, doğal ormanları ve güçlü bitki örtüsü ile yalnızca ulusal değil milletlerarası ölçekte de değere sahip bir bölgedir. Türkiye’nin taraf olduğu milletlerarası mukaveleler gereği muhafaza altına alınan bitki ve hayvan tiplerinin yaşadığı bölge, tıpkı vakitte “Amasra Kıyıları Kıymetli Tabiat Alanı” hudutları içerisinde yer almaktadır. Filyos Vadisi, ziraî üretim potansiyeli açısından da değerlidir. Filyos Çayı boyunca, binlerce yıldır alüvyonlarla zenginleşen verimli topraklar, Batı Karadeniz Bölgesi’nin en değerli tarım yerlerini oluşturmaktadır. Filyos, deniz hayatı açısından da zengindir. Irmak ağzına yakın olan bölge, su derinliği ve besin kaynaklarıyla balık üretimi için uygun şartlara sahiptir. Sahip olduğu tüm bu doğal ve kültürel bedellere ve turizm potansiyeline karşın, ilan edilen mega sanayi bölgelerinden biri bu alanda planlanmıştır. Filyos Vadisi Projesi kapsamında hür bölge, sanayi bölgesi, liman, sanayi ve depolama alanları üzere kullanımların inşaatları bölgenin doğal yapısını süratle yok edecek şekilde sürmektedir.
2. Trabzon Yatırım Adası: Doğu Karadeniz Bölgesi’nde, Trabzon ili Arsin ilçesinde faaliyete geçmesi planlanan Trabzon Yatırım Adası Projesi yaklaşık 278 hektar yani yaklaşık 390 futbol alanı büyüklüğünde, tamamı denizin doldurulması yoluyla elde edilecek dolgu alanı üzerinde planlanmıştır. Karadeniz’in bilhassa doğu kıyılarında dağlar apansız yükseldiği için denizlerin biyolojik açıdan verimli kısmı olan kıta sahanlığı epeyce hudutlu ve dardır. Bu nedenle de gerek dolgu çalışmaları gerekse denize karışan kirleticilerden Karadeniz ekosistemi geniş kıta sahanlığı olan denizlere nazaran çok daha çabuk etkilenmektedir. Trabzon’da bu derece büyük sanayi gayeli dolgu projesinin hayata geçirilmesi sonucunda tabanı kayalık kaplı olan denizel alanda hem biyolojik çeşitliliği hem de Karadeniz’de kirliliği önemli ölçülerde etkileyecek bir tahribat meydana gelecektir. Ayrıyeten dolgu alanının elde edilebilmesi için gereken milyonlarca metreküp dolgu gereci gereksiniminin karşılanabilmesi ismine Karadeniz’in dağlık alanlarında yeni taş ocakları açılacaktır. Karadeniz kıyılarının ve dağlık alanlarının baştan sona dolgu ve taş ocakları faaliyetleri sebebiyle süratle değiştiği ve ekosisteminin süratle yok olduğu unutulmamalıdır. Çok yoğun hafriyat ve dolgu süreçleri yoluyla hayata geçirilecek olan bu proje sonucunda Türkiye’nin en büyük yüz ölçümüne sahip muhafaza öncelikli olan Doğu Karadeniz kıyı şeridini ve bu kıyılara paralel olarak yaklaşık 250 km uzunluğunda uzanan çok büyük bir dağ silsilesini içeren kesintisiz doğal ömür alanları ziyan görecektir.
3. Karasu Münferit Yatırım Yeri: Sakarya vilayetinde planlanan bu sanayi bölgesi Sakarya Nehri’nin Karadeniz’e döküldüğü yerde oluşan; su basar ormanlarını, yaklaşık 40 km uzunluğunda kıyı kumullarını ve tatlı su göllerini içeren delta ekosisteminin doğusunda projelendirilmiştir. Türkiye’de kesintisiz olarak uzanan en uzun kumul nesli olan bölge Karadeniz kıyılarının biyolojik çeşitlilik açısından en varlıklı olan ekosistemlerinden birini oluşturmaktadır. Bölge halihazırda ikinci konut ve turizm baskısı altında iken kelam konusu yatırım kararı ile otomotiv dalında faaliyet gösterecek bir sanayi alanı ile tehdidin boyutu artacaktır. Sanayi yapıları, ulaşım yolları, ek yan sanayi yatırımları ile birlikte bölge yoğun yapılaşma baskısı altına girecektir.
4. Ceyhan Güç İhtisas Sanayi Bölgesi: Türkiye petrokimya sanayisinin yatırım odağı olarak belirlenen bu sanayi bölgesi de Adana vilayetinde, içinde tatlı su ve tuzcul bataklıkların ve irili ufaklı göllerin, lagünlerin bulunduğu Seyhan ve Ceyhan deltalarının devamında kumul ekosistemini tehdit eden bir yatırım kararıdır. 3 km kıyı çizgisini ve yaklaşık 293 hektar yani yaklaşık 400 futbol alanı büyüklüğünde deniz dolgu alanını içeren ve yüzlerce hektar alana yayılan sanayi alanında “Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Tesirlerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik” kararlarına nazaran “üst düzeyli kuruluş” statüsünde olan tesisler yer alacaktır. Proje alanı ve etrafı Akdeniz’in kirlenmeye karşı korunmasına yönelik olan Barcelona Kontratı (Akdeniz’de Özel Muhafaza Alanları ve Biyolojik Çeşitliliğe Ait Protokol) kapsamında Ek II listesinde (Tehlikeye Düşmüş ve Tehdit Altındaki tipler listesinde) yer alan ve ayrıyeten IUCN kırmızı listesinde CR (kritik olarak tehlikede) kategorisine giren tiplere konut sahipliği yapmaktadır. Bölgede davaları devam eden termik santral projeleri ile birlikte değerlendirildiğinde petrokimya tesislerinin faaliyete geçmesi sonrasında doğal varlıklar büsbütün yok olacaktır.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
