“Pestisit kalıntılı eserler kimin sofrasında?” Tarım zehirleri sebebiyle Avrupa Birliği’den ve başka ülkelerden Türkiye’ye geri dönen besin …
“Pestisit kalıntılı eserler kimin sofrasında?”
Tarım zehirleri sebebiyle Avrupa Birliği’den ve başka ülkelerden Türkiye’ye geri dönen besin eserleri rekor düzeye ulaştı. Besin güvenliği ve sağlıklı bir gelecek için bir ortaya gelen Zehirsiz Sofralar Platformu, bakanlıktan besin eserlerindeki kontrollerin artmasını ve şeffaflık talep ediyor.
Pestisit sebebiyle 2021 yılında Avrupa Birliği ülkelerinden Türkiye kaynaklı 372 bildirim yapıldı. Fakat Tarım ve Orman Bakanlığı, rekor düzeye ulaşan bildirimler, geri dönen eserlere ne olduğu ve kendi yaptığı iç pazar kontrollerine dair rastgele bir açıklama yapmaktan kaçınıyor.
Buğday Ekolojik Ömrü Destekleme Derneği’nin, tarımda kullanılan pestisitlerin yasaklanması emeliyle yürüttüğü Zehirsiz Sofralar projesi kapsamında bir ortaya gelerek Zehirsiz Sofralar Platformu çatısı altında faaliyet gösteren Pestisit Hareket Ağı ve Zehirsiz Kampanya’ya (Change.org/ZehirsizSofralar) takviye veren 166 bini aşkın yurttaş, Bakanlık’tan sofrasına gelen besinlerin daha fazla denetlenmesini ve tahlil sonuçlarının şeffaf bir şekilde paylaşılmasını istiyor.
Zehirli eser tespiti 3 kat arttı
AB ülkelerinin ihracat eserlerine yönelik hudut denetimleri, şirketlerin kendi kontrolü ve marketlerde yapılan resmi denetimler sırasında alınan numunelerdeki pestisit tespitinin son periyotta artması sebebiyle husus Türkiye’nin gündeminden düşmüyor. Geri dönen eserlerin iç piyasada satışa sunulup sunulmadığına dair oluşan belirsizlik ve güvensizlik ortamı tüketicilerde haklı kaygılara yol açıyor.
AB Komitesi, besin ve yemlerde yapılan denetimler sırasında tespit edilen besin risklerini, Besin ve Yemler İçin Süratli Alarm Sistemi (RASFF) portalı üzerinden herkesin erişimine açık olacak şekilde bildiriyor. Türkiye’den ihraç edilen eserlere dair sistemdeki bilgiler incelendiğinde, 2018’de 113, 2019’da 98, 2020’de 194 parti eserde limitlerin üstünde pestisit tespit edildiği görülüyor. 2021 yılında ise, bu sayı son üç yılın ortalamasının yaklaşık üç katına ulaşmış durumda. Geçtiğimiz yıl, 372 parti eserin çoğunluğu hudut kapılarında reddedilerek Türkiye’ye iade edildi.
Tüm canlılar risk altında
AB RASFF, Türkiye’den ihraç edilen biber, mandalina, greyfurt, limon, portakal, asma yaprağı, üzüm, kuru incir, nar, baharat ve bitki karışımları, haşhaş tohumu, keçi boynuzu zamkı ve kimyonda tarım zehiri kullanıldığını ortaya koydu.
AB ve Japon Kimyasalların Sınıflandırılması ve Etiketlenmesi İçin Global Uyumluluk Sistemi (GHS) tarafından, insan üreme sistemi için toksik olduğu bildirilen ve ülkemizde yasaklı olan klorprifos-etil hususu limonda, AB ve Japon GHS’nin kanserojen kategorisinde bulunan ve Eylül 2021’den itibaren ülkemizde kullanımı sonlandırılan bifenthrin hususu ise portakalda tespit edildi. Bunların dışında tespit edilen hususlar arasında, Milletlerarası Kanser Araştırmaları Ajansı’na (IARC) nazaran kanserojen, AB ve Japon GHS’ye nazaran insan eşey hücrelerinde kalıtsal mutasyonları indüklediği bilinen ve insan üreme sistemi için zehirli bir husus olan etilen oksit; solunması halinde ölümcül olan ve arılar için tehlikeli formetanate; üreme sistemi için zehirli triadimenol ve klorprifos-metil; arılar için tehlikeli pyridaben ve esfenvalerate üzere hususlar yer alıyor.
Ayrıyeten geri dönen eserlerde, çocuklar için epey ziyanlı ve ülkemizde de yasaklı olan klorprifos, hormonal sistem bozucu pestisitler arasında bulunan prochloraz ve toplu arı vefatlarına sebep olduğu bilinen acetamiprid üzere tehlikeli zehirler de bulunuyor.
Türkiye’nin besin ihracatında prestij kaybı
AB RASFF portalında yayınlanan rapor, Türkiye’deki artışa dikkat çekiyor. Tehlike ve eser kategorisine nazaran yapılan değerlendirmede, 2020 yılında en çok bildirim yapılan 10 mevzu başlığının 3’ünde Türkiye’nin ismi geçiyor. Bu bildirimlerin sebebinin 190 parti meyve ve sebzede pestisit, 58 parti meyve ve sebzede aflatoksin ve 38 parti tohum, kabuklu yemiş ve türevi eserlerde aflatoksin tespiti olduğu görülüyor.
Hindistan’ın etilen oksit bildirimi ile birinci sırada, Polonya’nın salmonella bildirimi ile ikinci, Türkiye’nin pestisit bildirimi ile üçüncü sırada yer aldığı raporda, 2020 yılında en çok bildirim yapılan kategorinin meyve ve zerzevat olduğu belirtiliyor. Bu kategorideki önemli artış ise, Türkiye’den ihraç edilen meyve ve sebzelerdeki pestisit kalıntısı bildirimlerinden kaynaklanıyor.
Avrupa Komitesi, 2019 yılında, Türkiye’den ithal edilen limon, yeşil biber, nar ve asma yaprağında tespit edilen tarım zehirleri sebebiyle bu eserlerin daha sık tahlil edilmesine karar verdi. Türkiye’nin ziraî üretim potansiyeli yüksek olmasına karşın, ihraç eserlerinde pestisit kullanıldığının milletlerarası ölçekte ortaya konması ülkenin ticari prestijini da zedeliyor.
Pek çok ülke organik tarım, onarıcı tarım ve agroekoloji üzere tarım sistemlerine ve kültürel, biyolojik, biyoteknik ve mekanik çaba üzere alternatif teknik ve prosedürlere yönelirken; Türkiye de artık tarım siyasetlerini yenilemeli, acilen daha fazla ekolojik ve ekonomik kayba ve hastalığa sebep olmadan bir stratejik hareket planı geliştirmeli.
Pestisit sorunu dış pazarla hudutlu değil
Tarım ve Orman Bakanlığı pestisit kalıntıları konusunda iç pazarda kontroller yapıyor. Lakin kontrol sonuçlarının, taklit ve tağşiş yapıldığı katılaşan besinlerde olduğu üzere şeffaflıkla paylaşılmaması ve ihraç edilen eserlerde pestisit kaynaklı bildirimlerin artması, iç pazara sunulan eserlerde daha fazla pestisit bulunabileceğine dair tüketicilerde telaş yaratıyor.
Zehirsiz Sofralar Platformu, AB’den ülkemize geri gönderilen kalıntılı eserlerin akıbeti hakkında bilgi eksikliğine dikkat çekiyor: “Zehirli meyve ve sebzeler mevzuata uygun bir şekilde imha ediliyor olabilir lakin milletvekilleri, sivil toplum örgütleri ve mevzu uzmanlarınca yöneltilen geri dönen eserlere ne olduğu, yasaklı hususların nasıl hâlâ kullanılabildiği sorularına ve ortaya net bir ispat koyma gerekliliğine dair beklentilere karşı Bakanlık şu ana kadar net bir karşılık vermiş değil. Bakanlığın bu mevzuda açık ve şeffaf olmaması pestisitli eserlerin iç pazara sürülme argümanlarını kamuoyu nezdinde güçlendiriyor ve kuşku uyandırıyor.”
Bakanlık yetkilileri tarafından Besin Güvenliği Bilgi Sistemi’ne (GGBS), ülke genelindeki tüm besin ve yem işletmeleri, bu işletmelere yönelik kontroller, alınan numuneler, numunelerin tahlil sonuçları, işletmelere uygulanan idari cezalar, yaptırımlar, ithalat ve ihracat kayıtları üzere bilgiler giriliyor. Fakat, bu bilgiler halkın erişimine açık değil. Avrupa’da olduğu üzere ülkemizde de GGBS bilgilerinin halkın erişimine açılmasını talep eden Platform, son devirde rekor düzeye ulaşan kalıntılı eserlere ait halkın telaşlarının giderilmesi gerektiğini vurguluyor.
Vakit kaybetmeden #ZehirsizSofralar
Zehirsiz Sofralar Platformu’nun beşere ve etrafa ziyan veren tarım zehirlerinin yasaklanması için başlattığı Zehirsiz Kampanya’ya bugüne kadar 166 bini aşkın kişi imza takviyesi verdi. Kampanya sayesinde pestisitlerin ziyanları konusunda kamuoyunda farkındalık yaratıldı. Tarım ve Orman Bakanlığı, AB geçiş sürecinde 200’ün üzerinde, Kampanya periyodunda ise 27 pestisit etken unsurunun yasaklanmasına karar verdi. Lakin kampanya talepleri arasında yer alan, Dünya Sağlık Örgütü’nün “son derece tehlikeli”, “yüksek düzeyde tehlikeli” ve “muhtemel kanserojen” olarak belirlediği 13 etken unsurdan 9’u hâlâ yasaklanmadı.
Buğday Derneği Besin Yüksek Mühendisi Merve Atınç, çok sayıda meyve ve zerzevatın içinde soframıza gelen, bilhassa bebeklerin ve çocukların hormon sistemine ziyan veren pestisitlerin acilen yasaklanması gerektiğini vurguluyor. Atınç, bahse ait açıklamasında şunları söylüyor: “Toplum sıhhatini korumak için çalışan kurumlar, gerek günümüz toplumlarının gerekse gelecek jenerasyonların ve doğal varlıkların sıhhati ile iyiliğini korumak üzere, sorumlu ve tedbirini baştan alan bir yaklaşımla yönetilmelidir. Hasebiyle, bu zehirlere baştan müsaade vermeyecek bir yaklaşım, ruhsatlandırma süreci tanımlanmalıdır. Öncelikle ticari olarak ülkemizden, AB ve öbür ülkelere yapılacak besin ihracatında ıstırap yaşanmaması ve ülke ihracatının olumsuz etkilenmemesi ismine hemen tedbirler alınmalı, düzenlemeler yapılmalı ve kontrol sonuçları kamuoyu ile paylaşmalıdır.”
Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan, Zehirsiz Sofralar Pestisit Hareket Ağı’nın hazırladığı “Zehirsiz Sofralar İçin Yol Haritası” metnini dikkate almasını talep ettiklerini belirten Atınç, “Sağlıklı bir gelecek için önümüzdeki 10 yıllık süreçte gerçek siyasetler ve stratejiler izlenerek, pestisitlere dayanan konvansiyonel tarım sistemi, yerini agroekolojik, organik ve onarıcı tarıma bırakmalıdır.” dedi.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
